Granat
DE EN PL
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Pasaż Wiedzy

Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Granat Halina Galera
S5.JPG

Wszystkie wyrzeźbione na „owocowych kolumnach” owoce granatu przedstawiono jako pęknięte. U każdego z nich szczelina przebiega od podstawy owocu aż po wyrazisty kielich kwiatowy na jego szczycie (przypominający kształtem królewską koronę). Zarówno ów kielich, jak i pęknięcie oraz widoczne we wnętrzu liczne kuliste nasiona to cechy typowe dla owoców granatowca właściwego Punica granatum. Wyrzeźbione pod owocem liście również mogą należeć do tego gatunku.

Naturalną cechą granatowców jest samoistne pękanie owoców po dojrzeniu, co znakomicie ułatwia zwierzętom dostęp do ich wnętrza. Pęknięte owoce oferują odżywiającym się nimi zwierzętom to, co mają najlepszego: pyszny sok granatowy, zawarty w czerwonej, soczystej zewnętrznej warstwie okrywy nasiennej. Kręgowce (głównie ptaki) bardzo lubią ten sok, a osnówki połykają najczęściej wraz z nasionami. Osnówki pękają, wydzielając słodko-cierpko-kwaśny sok, który zostanie strawiony i wchłonięty we wnętrzu układu pokarmowego zwierzęcia. Jednak same nasiona granatowca są odporne na działanie enzymów trawiennych, a połknięcie przez zwierzę wcale nie jest dla nich groźne - wręcz odwrotnie: lekkie nadtrawienie pobudza je do kiełkowania. Nasiona wydostają się z przewodu trawiennego zwierzęcia wraz z kałem, zawierającym niestrawione resztki pokarmu. Tu mogą bez trudu wykiełkować, a rozwijające się z nich rośliny będą wzrastać w użyźnionym odchodami podłożu. Sprytne, prawda? Może brzmi to nieco niesmacznie, ale taka jest biologia owoców granatu i... bardzo wielu innych soczystych owoców, przystosowanych do rozsiewania nasion po przejściu przez układ pokarmowy zwierzęcia.

Zapewne ze względu na duże podobieństwo wyglądu zewnętrznego, o owocach Punica granatum często mówi się „jabłka granatu”. Jednak granaty mają zupełnie inną budowę wewnętrzną: skórzasta okrywa owocowa skrywa 6 do 12 skupisk nasion, oddzielonych białymi miękkimi przegrodami. To komory nasienne, ułożone w dwu piętrach. Sposób jedzenia granatów nie jest zbyt elegancki, bo jadalną ich częścią są wypełnione sokiem otoczki nasion, a same nasiona trzeba wypluć.

Podkreślając pękanie dojrzałych owoców granatowca oraz stosunkowo duże i bardzo liczne nasiona (do 1200 nasion w 1 owocu!), już od tysięcy lat artyści uwypuklali specyficzne cechy budowy granatu, które wynikają z biologii rozsiewania tego gatunku. Jest rzeczą bardzo znamienną, że owoce te symbolizują płodność. Przykładowo Chińczycy uważali, że wygląd dojrzałych owoców granatowca jest zbyt... wyuzdany, by ofiarowywać je bogom! W starożytnej Grecji były także symbolem małżeństwa. Wskazuje na to mit o Kore-Persefonie. Była ona córką bogini rolnictwa i zbóż Demeter oraz Zeusa – najważniejszego boga w greckim panteonie. Bóg krainy umarłych Hades do tego stopnia zachwycił się jej urodą, że postanowił podstępnie ją porwać i pojąć za żonę. Sprytnie zaplanowana akcja Hadesa powiodła się:

„Opierającą się wciągnął na złoty rydwan

I uwiózł rozpłakaną”

(fragment zaczerpnięty z Theogonii).

Zrozpaczona matka poszukiwała Kore po całym świecie. Oszalała Demeter zapomniała o opiekowaniu się roślinami. Ludzkość wyginęłaby niechybnie z głodu, gdyby nie interwencja Zeusa, który zażądał, by Pan Podziemi wypuścił swą brankę. Kore już wychodziła na powierzchnię, gdy Hades zgotował jej następną niespodziankę:

„Zaraz się zerwała, by biec radosna. Lecz on wtedy

Skrycie podał jej, aby zjadła, słodką pestkę granatu”.

Przyjęcie tego poczęstunku oznaczało symboliczne poślubienie darczyńcy, dlatego Kore nie opuściła swego więzienia na zawsze. Od tej pory dziewczyna ma dwa wcielenia: jako Kore podczas sezonu wegetacyjnego pełni funkcję opiekunki kiełkującego ziarna, a w okresie zimowym nosi imię Persefona-Prozerpina i jest małżonką Hadesa, Panią królestwa zmarłych. Kore-Persefona stała się więc uosobieniem cyklicznych przemian warunków przyrodniczych, wynikających z następowania po sobie kolejnych pór roku.

Informujemy, iż w celu optymalizacji treści dostępnych na naszej stronie internetowej oraz dostosowania ich do Państwa indywidualnych potrzeb korzystamy z informacji zapisanych za pomocą plików cookies na urządzeniach końcowych Użytkowników. Pliki cookies mogą Państwo kontrolować za pomocą ustawień swojej przeglądarki internetowej. Dalsze korzystanie z naszej strony internetowej, bez zmiany ustawień przeglądarki internetowej oznacza, iż akceptują Państwo stosowanie plików cookies. Potwierdzam, że aktualne ustawienia mojej przeglądarki są zgodne z moimi preferencjami w zakresie stosowania plików cookies. Celem uzyskania pełnej wiedzy i komfortu w odniesieniu do używania przez nas plików cookies prosimy o zapoznanie się z naszą Polityką prywatności.

✓ Rozumiem